Nhắc đến Lệ Giang, người ta nghĩ ngay đến phố cổ lung linh đèn lồng, những con hẻm lát đá dẫn thẳng ra suối hay dãy Ngọc Long Tuyết Sơn sừng sững giữa trời xanh. Nhưng ít ai biết rằng, phía sau vẻ đẹp “nhìn là muốn đi”, Lệ Giang còn có một linh hồn khác là văn hoá Nạp Tây (Naxi).
Nạp Tây là một nền văn hoá lâu đời, độc đáo và kỳ bí đến mức nhiều du khách đi rồi vẫn chưa hiểu hết. Mời bạn cùng Tourhot24h.vn tìm hiểu về những điều thú vị mà 90% du khách có thể chưa biết về văn hóa Nạp Tây nhé!
1. Người Nạp Tây theo chế độ mẫu hệ
Trong khi thế giới xoay quanh phụ hệ thì người Naxi đi theo lối rẽ riêng. Ở đây, phụ nữ là trung tâm, họ là người giữ tài sản, quản lý chi tiêu, quyết định chuyện gia đình và các con theo họ mẹ.
Đi đến một bản người Naxi, bạn sẽ dễ dàng thấy hình ảnh người đàn ông nhẹ nhàng gùi củi, dắt bò, nấu ăn… trong khi phụ nữ thì đang bàn chuyện hệ trọng.
2. Chữ tượng hình cổ xưa nhất còn tồn tại
Nếu chữ Việt được La-tinh hóa, chữ Trung hiện đại là ký tự vuông truyền thống thì người Naxi lại dùng hình vẽ. Chữ Đa Ba (Dongba) không chỉ là ký hiệu mà còn là hệ thống chữ tượng hình duy nhất trên thế giới vẫn được sử dụng.
Ví dụ:
- Hình mặt trời = mặt trời
- Người đang chạy = chạy
- Con cá bơi = cá
- Cái nồi bốc khói = nấu ăn
…
Đi dọc phố cổ Lệ Giang, bạn sẽ thấy các biển hiệu viết bằng chữ Đa Ba, ngôn ngữ này vừa đẹp vừa bí ẩn như đang kể câu chuyện từ thời cổ đại. Nếu bạn đi tour du lịch Lệ Giang từ HCM có hướng dẫn viên địa phương thì thử nhờ họ đọc vài ký tự, bạn có khi sẽ há hốc mồm vì sự thú vị của nó.
3. Người Naxi có hẳn đội ngũ “pháp sư Đa Ba”
Đây là nghề có thật và linh thiêng thật. Pháp sư Đa Ba (Dongba Shaman) là người giữ gìn chữ viết, lễ nghi, phong tục và tri thức cổ xưa Công việc của họ là làm lễ cầu may, chữa bệnh tinh thần, giải hạn, thực hiện nghi thức chọn ngày, giữ thư tịch và các bản kinh viết bằng chữ Đa Ba,…
Nhìn bên ngoài, pháp sư Đa Ba trông như thầy vận khăn vải, tay cầm cuộn giấy cổ, nhưng họ là những “quyển bách khoa sống” về văn hoá Naxi. Rất nhiều lễ hội ở Lệ Giang không thể thiếu các pháp sư này. Bạn gặp được một vị trong chuyến du lịch thì chúc mừng, đó là may mắn hiếm có.
4. Tín ngưỡng đặc biệt
Theo tín ngưỡng Đa Ba, vũ trụ được chia thành 3 tầng:
- Thiên giới là nơi các vị thần cai quản.
- Nhân gian là nơi con người sinh sống.
- Âm giới là nơi linh hồn trở về.
Người Naxi sống dựa trên nguyên tắc hài hòa không làm tổn hại thiên nhiên, không động vào nơi linh thiêng, không chặt cây cổ thụ và không làm ô uế dòng suối. Cái hay là họ không cực đoan, không mê tín nặng nề mà chỉ nhẹ nhàng tin vào sự cân bằng. Bạn sẽ thấy điều đó rất rõ khi đến Lệ Giang. Cây cổ thụ trăm năm được buộc vải đỏ, gắn đồ cúng; nhà cửa luôn xây theo hướng hợp khí; sân nhà mở rộng để đón gió tốt.
Xem thêm “Top 9 điểm đến Trung Quốc đẹp và dễ đi dịp cuối năm”
5. Trang phục phụ nữ Naxi
Đi phố cổ Lệ Giang, bạn dễ dàng gặp phụ nữ Naxi mặc trang phục truyền thống.
Nhìn thì đơn giản nhưng cả bộ đồ là một câu chuyện văn hoá. Trên lưng họ có 7 vòng tròn trắng tượng trưng cho:
- 7 vì sao Bắc Đẩu
- 7 ngọn núi thiêng
- 7 nguồn ánh sáng bảo vệ gia đình
Ý nghĩa của trang phục này là người phụ nữ Naxi mang cả bầu trời sau lưng, chống đỡ cho cả gia đình.
6. Hôn nhân “đi ở”
Trong văn hoá Naxi có phong tục “hôn nhân tẩu hôn” (Walking Marriage):
- Ban ngày mỗi người sống với gia đình mình
- Ban đêm mới qua nhà người yêu
- Không kết hôn theo nghi thức rườm rà
- Không chung tài sản
- Con cái theo họ mẹ
Nghe có vẻ “lạ”nhưng thực tế rất bình đẳng và tôn trọng tự do cá nhân. Các nhà nghiên cứu khen rằng: “Đây là hình thức hôn nhân ít tranh cãi nhất thế giới.” Tuy ngày nay phong tục này không còn phổ biến rộng rãi nhưng nhiều vùng ở Lệ Giang vẫn giữ một phần.
7. Người Naxi sống hoà hợp thiên nhiên
Đây là điểm giải thích vì sao nhiều khách đến Lệ Giang cảm thấy nơi đây sạch sẽ và bình yên vô cùng. Người Naxi tin rằng: cây cổ thụ trăm năm có linh khí, suối đầu bản cần được giữ nguyên vẹn, núi là nhà của thần, mỗi mảnh đất đều có “hơi thở” riêng.
Vì thế:
- Không vứt rác bừa bãi
- Không chặt cây thiếu suy nghĩ
- Không làm lễ linh tinh
- Không xây dựng phá vỡ cảnh quan
Bạn sẽ cảm nhận được điều đó rõ nhất ở thung lũng Lam Nguyệt, Ngọc Long Tuyết Sơn hay Thúc Hà cổ trấn.
8. Người Naxi sống chậm nhưng sống sâu
Đi tour Lệ Giang, bạn sẽ thấy:
- Người dân không vội vàng
- Tiếng nhạc du dương vọng ra từ nhà gỗ
- Bà cụ đứng dệt vải trước cửa
- Trẻ con chạy tung tăng dưới nắng
- Mọi thứ nhẹ như một giấc mơ
Lối sống Naxi khiến người ta cảm giác Lệ Giang không chỉ đẹp bằng mắt, mà còn đẹp bằng nhịp sống an yên.
Lệ Giang không chỉ là điểm du lịch, nó còn là một bảo tàng sống của văn hoá Naxi. Nếu bạn chuẩn bị đi Lệ Giang, bạn đừng chỉ chụp ảnh và ngắm cảnh. Hãy thử nghe nhạc Naxi, đọc một ký tự Đa Ba, hỏi người dân về trang phục truyền thống, ngắm cây cổ thụ thiêng,…bạn sẽ thấy Lệ Giang đẹp hơn rất nhiều.
